Người Pháp gọi Tour de France là La Grande Boucle – Cái vòng lớn. Trăm năm qua, giải đua xe đạp này đích thực là cái vòng trang sức diễm lệ tô điểm cho nước Pháp. Chỉ có điều, nó ngày càng bớt long lanh hơn. La Grande Boucle – Cái vòng lớn, là một cách nói ẩn dụ dễ hiểu. Henri Desgrange, Tổng biên tập Tạp chí thể thao L’Auto, người khai sinh ra Tour de France, viết: “ý tưởng đơn giản là đạp xe theo chiều kim đồng hồ và các vết xe sẽ vẽ nên một cái vòng bao trọn nước Pháp”. La Grande Boucle, là cái vòng lớn bao trọn cảnh quan hùng vĩ và tuyệt sắc của mảnh đất Lục lăng. Nước Pháp được tạo hóa ưu ái đến mức đáng ghen tị. Đất đai vuông vắn, phì nhiêu, có đại dương bao bọc, có núi sông hùng vĩ, có đồng bằng rộng lớn. Khí hậu ôn hòa có đủ 4 mùa, một chút lạnh, ẩm, mù sương Bretagne, một chút khô thoáng Rhône-Alpes và một miền Nam đầy nắng gió Địa Trung Hải. Với những tâm hồn thích rong ruổi ngày tháng trên các cung đường, nước Pháp quả thực đẹp đến khó cưỡng. Đôi khi đến nghẹt thở. Rất đơn giản và tự nhiên, khi một ý tưởng như Tour de France ra đời và gặt hái thành công. Trừ hai lần bị hoãn vì hai cuộc Thế chiến tàn phá châu Âu, Tour de France đã bền bỉ và đều đặn bồi đắp danh tiếng qua những cung đường huyền thoại và những tay đua huyền thoại. Le Tourmalet, tên con đèo nằm ở độ cao 2.115m trên dãy Pyrénees, nơi các đoàn đua đã 77 lần phải chinh phục, đã không chỉ là danh từ mà còn là cả tính từ. “Anh có một lịch đấu Tourmalet”, tức là trước mặt anh là một chuỗi những thử thách vô cùng gian khó. Điều tương tự cũng đúng với đèo Galibier trên dãy Alpes hay điểm trượt tuyết Alpe d’Huez, nơi mà để lên đến nơi, các tay đua phải liên tục thực hiện đến 21 khúc cua tay áo trên quãng đường chỉ có 13,8km. Các địa danh huyền thoại gắn với những tên tuổi huyền thoại, từ Coppi, Bobert, Fignon cho đến Indurain, Bernard Hinault … Và thậm chí cả Lance Armstrong. Tất cả đều từng là biểu tượng và cảm hứng cho nhiều thế hệ, dù không phải ai cũng giữ được điều đó cho đến cuối đời. Tinh thần quốc gia 100 năm là một cột mốc vĩ đại và là dịp để hoàn thiện những gì còn dang dở. Để đi một vòng quanh nước Pháp trên xe đạp thì không cần đến 100 năm, thậm chí là một phần nhỏ của thời gian đó. Nhưng để Tour de France hoàn tất ý tưởng sơ khai là đi qua được tất cả các địa phương của nước Pháp lục địa thì đã cần đến một thế kỷ. Năm nay, tròn 100 năm sau khi ra đời, giải đua xe đạp danh tiếng nhất thế giới sẽ xuất phát từ Ile de Beauté và sẽ đi xuyên qua 2 địa phương duy nhất còn lại của nước Pháp lục địa mà nó chưa đi qua là Haute-Corse và Corse du Sud. Đó là 2 tỉnh nằm trên đảo Corse, một vùng đất nổi danh nhờ Napoleon Bonaparte nhưng cũng khiến nước Pháp đau đầu vì tư tưởng ly khai và tình trạng an ninh khó kiểm soát.
Tour de France ra đời xuất phát từ ý tưởng của Tổng biên tập tạp chí L'Auto (Nguồn: AFP)
Năm 1906, khi đoàn đua quyết định đi qua Metz, lúc đó vẫn thuộc về nước Đức, người Pháp đã bắt đầu coi Tour de France như là một cuộc diễu hành để cổ vũ cho tinh thần ái quốc. Trải qua năm tháng, Tour de France đã phát triển vượt ra ngoài khuôn khổ của một giải đấu thể thao. Nó đã là một chất gắn kết quốc gia. Nhà văn-nhà sử học Pháp Georges Vigarello mô tả “Nước Pháp tìm thấy ở Tour de France một sự toàn vẹn tuyệt đối: nó thấy mình giữa biển khơi và núi đồi, được bao bọc và hòa thuận”. Trong tâm trí cộng đồng, Tour de France là nước Pháp. Một nước Pháp được giới thiệu ra thế giới không chỉ nhờ Paris mà còn nhờ các cánh đồng hoa cải, những con đèo bất tận và những ngôi làng cheo leo trên vách núi.
Thế kỷ mới & ám ảnh cũ 100 năm để hoàn thiện, nhưng cũng là để đặt ra những suy tư cho thế kỷ tồn tại tiếp theo. Người Pháp đã có một ý tưởng rất rõ ràng, dù có thể hơi ngây thơ, khi chọn địa danh xuất phát năm nay là L’Ile de Beauté – Hòn đảo của Vẻ đẹp. Tour de France đang cần nhanh chóng lấy lại vẻ đẹp sơ khai của nó trước khi quá muộn. Với một giải đấu thể thao thì vẻ đẹp lớn nhất là sự trung thực. Đó, lại đang là thứ mà Tour de France thiếu nhất.
Thế kỷ mới & ám ảnh cũ 100 năm để hoàn thiện, nhưng cũng là để đặt ra những suy tư cho thế kỷ tồn tại tiếp theo. Người Pháp đã có một ý tưởng rất rõ ràng, dù có thể hơi ngây thơ, khi chọn địa danh xuất phát năm nay là L’Ile de Beauté – Hòn đảo của Vẻ đẹp. Tour de France đang cần nhanh chóng lấy lại vẻ đẹp sơ khai của nó trước khi quá muộn. Với một giải đấu thể thao thì vẻ đẹp lớn nhất là sự trung thực. Đó, lại đang là thứ mà Tour de France thiếu nhất.
Cả 7 lần vô địch của Lance Armstrong đều là dối trá (Nguồn: AFP/TTXVN)
Lance Armstrong, một người đúng ra đã là huyền thoại vĩ đại nhất trong lịch sử Tour de France, vừa phá vỡ sự im lặng ngay trước ngày xuất phát của giải đấu Trăm Năm. “Tour de France ư? Không thể chiến thắng nếu không dùng doping”. Tuyên bố này thực ra không mới bởi nó nằm trong suy nghĩ của nhiều người rằng doping nhan nhản ở Tour de France và không thể không dùng thuốc nếu muốn đạp xe ròng rã mấy tuần qua quãng đường vài nghìn km. Nhưng nó gây sốc và khó thở khi được phát ngôn chính thức bởi chính một trong những nhà vô địch từng được ngưỡng mộ nhất của Tour de France, người cho đến cách đây vài tháng vẫn là người hùng thế hệ. Câu chuyện doping ám ảnh và phá hủy Tour de France đến mức ghê gớm dù, trái với suy nghĩ của nhiều người, nó cũng không phải mới xuất hiện trong chục năm qua. Từ năm 1924, anh em nhà Pélissier đã gây choáng váng khi thú nhận đã dùng cocaine để có thể chiến thắng trong cuộc đua 1923. Doping đã đi theo Tour de France trong suốt quãng thời gian giải đấu này tồn tại. Marco Pantani, nhà vô địch 1998, đã chết vì tiền sử lạm dụng thuốc quá liều. Đội đua Festina bị cảnh sát còng tay khi phát hiện chất cấm ngay trong cốp xe. Jalabert, Ulrich, Contador, Landis… những ngôi sao làng đua xe đạp thế giới đều hoen ố tên tuổi vì doping. Và huyền thoại vĩ đại như Lance Armstrong thì mất tất cả. Nói như Armstrong, đua xe đạp không “trắng” hơn nhưng cũng không “đen” hơn các môn thể thao khác trong việc sử dụng doping. Nhưng Tour de France thì đang mất nhiều hơn các môn thể thao khác. Những người Pháp từng tự hào bao nhiêu với Tour de France thì nay đang thờ ơ bấy nhiêu. Một cuộc thăm dò của CCM Benchmark Panel cách đây 1 tháng đưa ra kết quả đáng buồn: 40% người Pháp sẽ “không quan tâm” nếu Tour de France có chấm dứt ngay ngày mai. Sự tin cậy về mặt thể thao không còn thì danh tiếng sớm hay muộn sẽ bốc hơi. Chỉ còn 47% người Pháp muốn xem Tour de France qua truyền hình nhưng đến 64% tuyên bố sẽ bỏ mặc ngay lập tức nếu scandal doping lại diễn ra. Hai đài truyền hình lớn của Đức là ARD và ZDF từ chỗ truyền trực tiếp cả giải, đã từ chối mua bản quyền và chỉ thi thoảng đưa tin một số đoạn đua quan trọng. Câu chuyện giờ đây, vì thế, không phải là chuyện tiền vẫn kiếm được nhiều hơn qua mỗi năm mà là chuyện việc kiếm tiền đó còn giữ được đến bao giờ? Mỗi năm, Tour de France mang về doanh thu khoảng 150 triệu euro và tất cả đều hưởng lợi, từ các đài truyền hình, nhà tài trợ cho đến những ngôi làng nơi đoàn đua đi qua. Nhưng sự thờ ơ của chính người Pháp đang buộc những người tổ chức Tour de France tính đến chuyện xuất phát cuộc đua 2014 từ trên đất Anh. Và vài năm sau, có thể là từ… Qatar. Đó sẽ là một thế kỷ mới với những trải nghiệm kỳ quặc bất tường.
Quang Dũng/Paris (Vietnam+)