Một tòa án Mỹ ngày 16/10 đã hủy bỏ việc luận tội tài xế cũ của Osama bin Laden là Salim Hamdan, người có tội danh ủng hộ vật chất cho các hoạt động khủng bố. Việc hủy bỏ luận tội này có thể có lợi cho các tù nhân trong quá khứ tại nhà tù Guantanamo Bay.
Tòa phúc thẩm Washington lần thứ hai đã ra phán quyết có lợi cho Salim Hamdan, người từng là tài xế riêng của Osama bin Laden và đã chiến đấu rửa sạch thanh danh của mình ngay cả sau khi được thả ra và trở về Yemen quê ông. Theo tòa, đạo luật mới ở Mỹ coi hỗ trợ vật chất cho khủng bố là tội ác chiến tranh, được thông qua năm 2006, không thể áp dụng hồi tố với trường hợp Hamdan.
[Bắt đầu xét xử kẻ chủ mưu vụ tấn công khủng bố 11/9] Thay vào đó, các công tố viên Mỹ sẽ phải dựa vào luật quốc tế, định nghĩa một số hình thức khủng bố, như cố ý tấn công vào thường dân, là các tội ác chiến tranh, tòa cho biết. “Nhưng vấn đề nêu ra ở đây là liệu “hỗ trợ vật chất cho khủng bố” có phải là một tội ác chiến tranh theo luật quốc tế hay không. Câu trả lời là không”, thẩm phán Brett Kavanaugh viết trong bản ý kiến đọc trước tòa được hai thẩm phán khác đồng ý. Kavanaugh, được bổ nhiệm dưới thời cựu tổng thống George W. Bush và được coi là một người bảo thủ, cũng bác bỏ những lập luận cho rằng vụ Hamdan bị bỏ qua vì dù sao ông ta cũng đã được thả. Cả bảy người bị ủy ban quân sự Guantanamo luận tội, bao gồm David Hicks, một người quốc tịch Australia, đều đối mặt với các cáo buộc bao gồm hỗ trợ vật chất cho chủ nghĩa khủng bố. Adam Thurschwell, luật sư cho Hamdan, nói quyết định của tòa có thể khiến Hicks và những người khác đã bị tuyên án vì ủng hộ vật chất cho khủng bố quay lại tòa. “Thời gian không quan trọng. Họ hiện ở vị thế có thể quay lại và xin hủy bỏ luận tội”, Thurschwell nói. Cùng ngày, Hiệp hội giải phóng quyền dân sự Mỹ kêu gọi chính quyền truy tố các tù nhân Guantanamo ở tòa dân sự. “Quyết định của tòa án đã giáng một đòn nặng vào tính hợp pháp của ủy ban quân sự Guantanamo, tổ chức đã nhiều năm trời tìm cách truy tố nhiều người vì tội ác chiến tranh trong khi thực tế họ không hề phạm tội ác chiến tranh”, Zachary Katznelson, luật sư cấp cao của hiệp hội, bình luận. Những vụ khác đang được xét xử tại tòa án binh ở Guantanamo bao gồm vụ truy tố Khalid Sheikh Mohammed, người tự nhận đã tổ chức những vụ tấn công 11/9/2001. Theo các công tố viên, Hamdan đã chuyển từ Yemen sang Afghanistan, sau đó gia nhập phong trào Taliban, năm 1996 và tham gia vào một trại huấn luyện trong mạng lưới Al Qaeda của Bin Laden. Ông sau này trở thành tài xế chở vũ khí và hàng hóa cho Al Qaeda trước khi được tuyển làm tài xế và vệ sĩ riêng của Bin Laden, theo hồ sơ của Mỹ.
[Bắt đầu xét xử kẻ chủ mưu vụ tấn công khủng bố 11/9] Thay vào đó, các công tố viên Mỹ sẽ phải dựa vào luật quốc tế, định nghĩa một số hình thức khủng bố, như cố ý tấn công vào thường dân, là các tội ác chiến tranh, tòa cho biết. “Nhưng vấn đề nêu ra ở đây là liệu “hỗ trợ vật chất cho khủng bố” có phải là một tội ác chiến tranh theo luật quốc tế hay không. Câu trả lời là không”, thẩm phán Brett Kavanaugh viết trong bản ý kiến đọc trước tòa được hai thẩm phán khác đồng ý. Kavanaugh, được bổ nhiệm dưới thời cựu tổng thống George W. Bush và được coi là một người bảo thủ, cũng bác bỏ những lập luận cho rằng vụ Hamdan bị bỏ qua vì dù sao ông ta cũng đã được thả. Cả bảy người bị ủy ban quân sự Guantanamo luận tội, bao gồm David Hicks, một người quốc tịch Australia, đều đối mặt với các cáo buộc bao gồm hỗ trợ vật chất cho chủ nghĩa khủng bố. Adam Thurschwell, luật sư cho Hamdan, nói quyết định của tòa có thể khiến Hicks và những người khác đã bị tuyên án vì ủng hộ vật chất cho khủng bố quay lại tòa. “Thời gian không quan trọng. Họ hiện ở vị thế có thể quay lại và xin hủy bỏ luận tội”, Thurschwell nói. Cùng ngày, Hiệp hội giải phóng quyền dân sự Mỹ kêu gọi chính quyền truy tố các tù nhân Guantanamo ở tòa dân sự. “Quyết định của tòa án đã giáng một đòn nặng vào tính hợp pháp của ủy ban quân sự Guantanamo, tổ chức đã nhiều năm trời tìm cách truy tố nhiều người vì tội ác chiến tranh trong khi thực tế họ không hề phạm tội ác chiến tranh”, Zachary Katznelson, luật sư cấp cao của hiệp hội, bình luận. Những vụ khác đang được xét xử tại tòa án binh ở Guantanamo bao gồm vụ truy tố Khalid Sheikh Mohammed, người tự nhận đã tổ chức những vụ tấn công 11/9/2001. Theo các công tố viên, Hamdan đã chuyển từ Yemen sang Afghanistan, sau đó gia nhập phong trào Taliban, năm 1996 và tham gia vào một trại huấn luyện trong mạng lưới Al Qaeda của Bin Laden. Ông sau này trở thành tài xế chở vũ khí và hàng hóa cho Al Qaeda trước khi được tuyển làm tài xế và vệ sĩ riêng của Bin Laden, theo hồ sơ của Mỹ.
Phác họa phiên tòa xử Salim Hamdan năm 2008 (Nguồn: Atlantic Wires)
Hamdan bị bắt tháng 11/2001, vài tuần sau khi Mỹ và các nước đồng minh tiến hành chiến tranh ở Afghanistan đáp lại vụ 11/9. Các công tố viên nói Hamdan bị bắt giữ khi đang sở hữu hai tên lửa chống máy bay mà ông chở tới căn cứ Kandahar của Taliban. Hamdan sau đó bị đưa ra nhà tù Guantanamo Bay, nơi chính quyền Bush lập nên trại giam khét tiếng giam giữ không xét xử những “phần tử thù địch” bị bắt giữ ở Afghanistan và các khu vực khác trên thế giới. Hamdan trước sau phủ nhận có liên quan tới những cuộc tấn công. Vụ xử ông lên tới Tòa tối cao Mỹ năm 2006 và gây ra tranh cãi dai dẳng kéo dài trong hệ thống tư pháp Mỹ tới tận bây giờ./.
Trần Trọng (Vietnam+)